Ευπαλίνειο Όρυγμα: Το τεχνολογικό θαύμα της αρχαιότητας. Πως δυο διανοίξεις από δυο αντίθετες πλευρές βουνού συναντήθηκαν με ακρίβεια στο κέντρο του
Το Ευπαλίνειο όρυγμα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα μηχανικής της αρχαιότητας. Ήδη από το 1992 χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Γενικά στοιχεία
Πρόκειται για μια σήραγγα μήκους 1.036 μέτρων κοντά στο Πυθαγόρειο της Σάμου. Το όρυγμα κατασκευάστηκε κατά τον 6ο αιώνα π.Χ. και αποσκοπούσε στην ύδρευση του χωριού. Αξιοσημείωτο ήταν ότι για την κατασκευή του ανοίχτηκε και από τις δύο πλευρές του βουνού ταυτόχρονα.
Σε κείμενο του, ο Ηρόδοτος χαρακτήρισε το όρυγμα ως αμφίστομον. Οι δύο σήραγγες συναντήθηκαν περίπου στο μέσον με αξιοθαύμαστη ακρίβεια, σημαντικότατο επίτευγμα για τα δεδομένα της εποχή
Πηγές
Ευπαλίνειο Όρυγμα. Ανακτήθηκε από en.wikipedia.org. (Τελευταία προβολή 24/04/2021 στις 15:00).
Ευπαλίνειο Όρυγμα ή Αμφίστομον όρυγμα στη Σάμο. Ανακτήθηκε από samosin.gr. (Τελευταία προβολή 24/04/2021 στις 15:30).
Ευπαλίνειο Όρυγμα: το θαύμα της αρχαιοελληνικής μηχανικής. Ανακτήθηκε από m.naftemporiki.gr
Ευπαλίνειο Όρυγμα: ιστορική αναδρομή
Το όρυγμα κατασκευάστηκε με εντολή του τυράννου Πολυκράτη, κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π. Χ. Εκτιμάται ότι για την ολοκλήρωσή του χρειάστηκαν 10 χρόνια. Ο σχεδιαστής και μηχανικός του έργου ήταν ο Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα. Το άνοιγμα της σήραγγας είναι περίπου 1.80 x 1.80 μ. και το μήκος της 1.036 μέτρα. Μερικά μέτρα κάτω από την κύρια σήραγγα έχει σκαφτεί μια μικρότερη, από την οποία περνούσε το νερό.
Κύριος σκοπός του ορύγματος ήταν – όχι μόνο να μεταφερθεί νερό από την πηγή πίσω από το βουνό προς στην πρωτεύουσα της Σάμου – αλλά αυτό να γίνει με τρόπο που δεν ήταν ανιχνεύσιμος από επιδρομείς. Αν ο αγωγός βρισκόταν στην επιφάνεια, οι επιδρομείς θα μπορούσαν εύκολα να τον καταστρέψουν και να στερήσουν την πόλη από τον βασικότερο πόρο της. Από το όρυγμα, λοιπόν, το νερό οδηγούνταν μέσα από το τείχος της πόλης.
Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν δυο παράλληλες σήραγγες, ήταν επειδή η πηγή βρισκόταν υψηλότερο επίπεδο από το επίπεδο της στοάς. Μετά την κατασκευή της κύριας στοάς, η πηγή άρχισε να αναβλύζει χαμηλότερα, συνεπώς δε μπορούσε πλέον με φυσική ροή να οδηγηθεί στη στοά αυτή. Για το λόγο αυτό αναγκαία κρίθηκε η διάνοιξη μιας βοηθητικής, μικρότερης σήραγγας, σε χαμηλότερο επίπεδο. Η μικρότερη σήραγγα διανοίχτηκε μέσα από την κύρια στοά, με τη βοήθεια κάθετων ορυγμάτων.
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι το Ευπαλίνειο όρυγμα χρησιμοποιούνταν κατά τη Βυζαντινή περίοδο από τους Σάμιους, οι οποίοι έβρισκαν καταφύγιο στις στοές του.
Πηγή εικόνας: samosin.gr
Το όρυγμα κατασκευάστηκε με εντολή του τυράννου Πολυκράτη, κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π. Χ. Εκτιμάται ότι για την ολοκλήρωσή του χρειάστηκαν 10 χρόνια. Ο σχεδιαστής και μηχανικός του έργου ήταν ο Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου από τα Μέγαρα. Το άνοιγμα της σήραγγας είναι περίπου 1.80 x 1.80 μ. και το μήκος της 1.036 μέτρα. Μερικά μέτρα κάτω από την κύρια σήραγγα έχει σκαφτεί μια μικρότερη, από την οποία περνούσε το νερό.
Κύριος σκοπός του ορύγματος ήταν – όχι μόνο να μεταφερθεί νερό από την πηγή πίσω από το βουνό προς στην πρωτεύουσα της Σάμου – αλλά αυτό να γίνει με τρόπο που δεν ήταν ανιχνεύσιμος από επιδρομείς. Αν ο αγωγός βρισκόταν στην επιφάνεια, οι επιδρομείς θα μπορούσαν εύκολα να τον καταστρέψουν και να στερήσουν την πόλη από τον βασικότερο πόρο της. Από το όρυγμα, λοιπόν, το νερό οδηγούνταν μέσα από το τείχος της πόλης.
Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν δυο παράλληλες σήραγγες, ήταν επειδή η πηγή βρισκόταν υψηλότερο επίπεδο από το επίπεδο της στοάς. Μετά την κατασκευή της κύριας στοάς, η πηγή άρχισε να αναβλύζει χαμηλότερα, συνεπώς δε μπορούσε πλέον με φυσική ροή να οδηγηθεί στη στοά αυτή. Για το λόγο αυτό αναγκαία κρίθηκε η διάνοιξη μιας βοηθητικής, μικρότερης σήραγγας, σε χαμηλότερο επίπεδο. Η μικρότερη σήραγγα διανοίχτηκε μέσα από την κύρια στοά, με τη βοήθεια κάθετων ορυγμάτων.
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι το Ευπαλίνειο όρυγμα χρησιμοποιούνταν κατά τη Βυζαντινή περίοδο από τους Σάμιους, οι οποίοι έβρισκαν καταφύγιο στις στοές του.
Πηγή εικόνας: samosin.grΟ Ηρόδοτος για το Ευπαλίνειο Όρυγμα
Ο Ηρόδοτος – η μοναδική πηγή που έχουμε για το Ευπαλίνειο όρυγμα – περιγράφει και την κύρια, αλλά και τη βοηθητική σήραγγα. Παρακάτω παραθέτουμε το κείμενο σε ελεύθερη μετάφραση:
Ο Ηρόδοτος – η μοναδική πηγή που έχουμε για το Ευπαλίνειο όρυγμα – περιγράφει και την κύρια, αλλά και τη βοηθητική σήραγγα. Παρακάτω παραθέτουμε το κείμενο σε ελεύθερη μετάφραση:
[3.60.1] Τα παρατράβηξα τα σχετικά με τους Σάμιους για τον λόγο ότι οι Σάμιοι έχουν κατασκευάσει τα τρία μεγαλύτερα έργα που υπάρχουν στην Ελλάδα. Το πρώτο από τα τρία είναι ένα όρυγμα με δύο στόμια, που αρχίζει κάτω από ένα βουνό ψηλό ως εκατό πενήντα οργιές.
[3.60.2] Το μάκρος του ορύγματος είναι επτά στάδια, το ύψος και το πλάτος του οκτώ πόδια. Σε όλο το μάκρος του είναι σκαμμένο άλλο όρυγμα, με βάθος είκοσι πήχες και πλάτος τρία πόδια, και μέσα απ᾽ αυτό περνάει το νερό και φτάνει με σωλήνες στην πόλη ξεκινώντας από μεγάλη πηγή.
[3.60.3] Αρχιτέκτονας αυτού του ορύγματος ήταν ο Μεγαρέας Ευπαλίνος, γιος του Ναυστρόφου. Το δεύτερο είναι ο μόλος του λιμανιού, μέσα στη θάλασσα, που έχει βάθος ακόμη και είκοσι οργιές και μάκρος πάνω από δύο σταδίους.
[3.60.4] Το τρίτο έργο είναι ένας ναός που έχουν κατασκευάσει, ο μεγαλύτερος απ᾽ όσους ξέρω, που πρώτος του αρχιτέκτονας υπήρξε ο Ροίκος, ο γιος του Φιλέα, ντόπιος. Γι’ αυτούς τους λόγους παρατράβηξα κάπως τα σχετικά με τους Σάμιους.
Πηγή εικόνας: isamos.gr
Οι τεχνικές του Ευπαλίνου
Πριν ξεκινήσει η εκσκαφή της ο στοάς, ο Ευπαλίνος έδωσε εντολή να χαραχτεί η διαδρομή του στην επιφάνεια του εδάφους. Κάτι τέτοιο θα βοηθούσε στο να μπορεί να παρακολουθείται η πρόοδος του έργου και από την επιφάνεια. Πλάι στον διάδρομο, κατασκευάστηκε μια τάφρος, βάθους 70 εκ. για να περνάει το νερό. Έπειτα, με μεγάλη σχολαστικότητα τοποθετήθηκαν κεραμικοί αγωγοί, οι οποίοι θα υδροδοτούσαν την πόλη.
Στην ουσία, κατασκευάστηκε μια μικρότερη σήραγγα μέσα στο τούνελ, καθώς η πηγή στις Αγιάδες βρέθηκε σε χαμηλότερο επίπεδο από τη σήραγγα. Με αυτόν τον τρόπο, η σήραγγα απέκτησε μια ελαφρά κλίση και εξασφαλίστηκε η συνεχόμενη ροή του νερού από τη στοά προς το Πυθαγόρειο. Όλες αυτές οι πρακτικές έκαναν πιο εύκολη τη συντήρηση του έργου και την επιδιόρθωση τυχόν ζημιών.
Πριν ξεκινήσει η εκσκαφή της ο στοάς, ο Ευπαλίνος έδωσε εντολή να χαραχτεί η διαδρομή του στην επιφάνεια του εδάφους. Κάτι τέτοιο θα βοηθούσε στο να μπορεί να παρακολουθείται η πρόοδος του έργου και από την επιφάνεια. Πλάι στον διάδρομο, κατασκευάστηκε μια τάφρος, βάθους 70 εκ. για να περνάει το νερό. Έπειτα, με μεγάλη σχολαστικότητα τοποθετήθηκαν κεραμικοί αγωγοί, οι οποίοι θα υδροδοτούσαν την πόλη.
Στην ουσία, κατασκευάστηκε μια μικρότερη σήραγγα μέσα στο τούνελ, καθώς η πηγή στις Αγιάδες βρέθηκε σε χαμηλότερο επίπεδο από τη σήραγγα. Με αυτόν τον τρόπο, η σήραγγα απέκτησε μια ελαφρά κλίση και εξασφαλίστηκε η συνεχόμενη ροή του νερού από τη στοά προς το Πυθαγόρειο. Όλες αυτές οι πρακτικές έκαναν πιο εύκολη τη συντήρηση του έργου και την επιδιόρθωση τυχόν ζημιών.
Πηγή εικόνας: en.wikipedia.org
Ειδικότερα…
Για περίπου 10 χρόνια, δύο πληρώματα από χτίστες άνοιγαν τη σήραγγα με τη βοήθεια βαριοπούλων, σφήνων και καλεμιών. Ο Ευπαλίνος κλήθηκε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες που ανέκυψαν κατά την κατασκευή του ορύγματος. Σημαντικότερη ήταν η αστάθεια των πετρωμάτων σε κάποια σημεία της σήραγγας.
Όπως προαναφέραμε, επέλεξε να δώσει κλίση στις διαδρομές των κλάδων. Έτσι, κατάφερε ο νότιος κλάδος να συναντήσει τον βόρειο, με τεράστια ακρίβεια και σχεδόν χωρίς καμία απόκλιση. Το έργο αυτό αποτέλεσε από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Εφαρμοσμένης Γεωμετρίας. Σημαντικότατη θεωρήθηκε και η τριγωνική διάνοιξη της βόρειας σήραγγας, προκειμένου να αποφευχθεί η υποχώρηση του εδάφους από το νερό. Η τριγωνική διάνοιξη έδωσε βάθος στην στοά, γεγονός που βοήθησε στο να επενδυθεί περαιτέρω.
Η αρχή της τήρησης των αναλογιών που εισήγαγε ο Ευπαλίνος επιστρατεύτηκε την περίοδο της Αναγέννησης και ακολουθείται και σήμερα στην κατασκευή των σηράγγων.
Πηγή εικόνας: isamos.gr
Για περίπου 10 χρόνια, δύο πληρώματα από χτίστες άνοιγαν τη σήραγγα με τη βοήθεια βαριοπούλων, σφήνων και καλεμιών. Ο Ευπαλίνος κλήθηκε να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες που ανέκυψαν κατά την κατασκευή του ορύγματος. Σημαντικότερη ήταν η αστάθεια των πετρωμάτων σε κάποια σημεία της σήραγγας.
Όπως προαναφέραμε, επέλεξε να δώσει κλίση στις διαδρομές των κλάδων. Έτσι, κατάφερε ο νότιος κλάδος να συναντήσει τον βόρειο, με τεράστια ακρίβεια και σχεδόν χωρίς καμία απόκλιση. Το έργο αυτό αποτέλεσε από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της Εφαρμοσμένης Γεωμετρίας. Σημαντικότατη θεωρήθηκε και η τριγωνική διάνοιξη της βόρειας σήραγγας, προκειμένου να αποφευχθεί η υποχώρηση του εδάφους από το νερό. Η τριγωνική διάνοιξη έδωσε βάθος στην στοά, γεγονός που βοήθησε στο να επενδυθεί περαιτέρω.
Η αρχή της τήρησης των αναλογιών που εισήγαγε ο Ευπαλίνος επιστρατεύτηκε την περίοδο της Αναγέννησης και ακολουθείται και σήμερα στην κατασκευή των σηράγγων.
Πηγή εικόνας: isamos.gr
Πηγές
Ευπαλίνειο Όρυγμα. Ανακτήθηκε από en.wikipedia.org. (Τελευταία προβολή 24/04/2021 στις 15:00).
Ευπαλίνειο Όρυγμα ή Αμφίστομον όρυγμα στη Σάμο. Ανακτήθηκε από samosin.gr. (Τελευταία προβολή 24/04/2021 στις 15:30).
Ευπαλίνειο Όρυγμα: το θαύμα της αρχαιοελληνικής μηχανικής. Ανακτήθηκε από m.naftemporiki.gr
(Τελευταία προβολή 24/04/2021 στις 16:00).
-------------------------
To Almopia24.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.
