Η τεχνητή νοημοσύνη και οι πρωτοπόροι της
Η ιστορία της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) ξεκινά το καλοκαίρι του 1956, από μια ομάδα επιστημόνων που συναντήθηκε στο Κολέγιο Ντάρτμουθ για ένα εργαστήριο.
Μετά τον ενθουσιασμό των πρώτων χρόνων για τις μηχανές που θα μιμούνταν τον ανθρώπινο εγκέφαλο και θα βοηθούσαν την ανθρωπότητα να λύσει όλα τα φλέγοντα προβλήματα, ακολούθησαν μεγάλες περίοδοι παρακμής, οι περίφημοι «χειμώνες της ΤΝ», που εναλλάσσονταν με περιόδους αναθέρμανσης του ενδιαφέροντος.
Σήμερα βρισκόμαστε αναμφίβολα σε μια άνοιξη της ΤΝ κι αυτό οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη μιας υποκατηγορίας της ΤΝ, η οποία ονομάζεται μηχανική μάθηση (MM), και στα παρακλάδια της, που ονομάζονται νευρωνικά δίκτυα και βαθιά μάθηση. Ο δημοσιογράφος των New York Times Κέιντ Μετζ, στο βιβλίο του «Genius Makers, The Mavericks Who Brought AI to Google, Facebook and the World» («Ιδιοφυείς κατασκευαστές. Οι αντικομφορμιστές που έφεραν την ΤΝ στο Google, στο Facebook και στον κόσμο», Random House, 2021), περιγράφει γλαφυρά το χρονικό της εξέλιξης της MM, μέσα από τους πρωταγωνιστές της.
Σήμερα βρισκόμαστε αναμφίβολα σε μια άνοιξη της ΤΝ κι αυτό οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη μιας υποκατηγορίας της ΤΝ, η οποία ονομάζεται μηχανική μάθηση (MM), και στα παρακλάδια της, που ονομάζονται νευρωνικά δίκτυα και βαθιά μάθηση. Ο δημοσιογράφος των New York Times Κέιντ Μετζ, στο βιβλίο του «Genius Makers, The Mavericks Who Brought AI to Google, Facebook and the World» («Ιδιοφυείς κατασκευαστές. Οι αντικομφορμιστές που έφεραν την ΤΝ στο Google, στο Facebook και στον κόσμο», Random House, 2021), περιγράφει γλαφυρά το χρονικό της εξέλιξης της MM, μέσα από τους πρωταγωνιστές της.
Ιχνηλατεί την επιτυχία μιας τεχνολογίας που φυτοζωούσε για δεκαετίες κι ήρθε ξανά στην επικαιρότητα εξαιτίας της επιμονής και της υπομονής μιας δράκας αντικομφορμιστών, οι οποίοι την έβγαλαν με κόπο από την ανυποληψία και την κατέστησαν κυρίαρχη παγκοσμίως.
Ο Μετζ εκλαϊκεύει δυσνόητες έννοιες και εστιάζει περισσότερο στους ανθρώπους παρά στις τεχνολογίες. Η ιστορία του ξεκινά δύο χρόνια μετά το εργαστήριο του Ντάρτμουθ, το καλοκαίρι του 1958, όπου παρουσιάζεται ένα από τα πρώτα νευρωνικά δίκτυα της Ιστορίας.
Το «Perceptron» (Αντίληπτρο), η εφεύρεση του Φρανκ Ρόζενμπλατ, είναι ένα σύστημα που μπορεί να αναγνωρίζει τυπωμένα γράμματα, χειρόγραφες λέξεις, προφορικές εντολές, ακόμα και ανθρώπινα πρόσωπα. Μπορεί να μεταφράζει γλώσσες και θεωρητικά μπορεί να φτάσει μέχρι και να εξερευνά άλλους πλανήτες. Το σύστημα του Ρόζενμπλατ μαθαίνει μόνο του με τον ίδιο τρόπο που το κάνει και ο ανθρώπινος εγκέφαλος.
Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτή την πρακτική connectionism (συνδετισμός), καθώς, όπως ο εγκέφαλος, το σύστημα εξαρτάται από έναν μεγάλο αριθμό αλληλοεξαρτώμενων υπολογισμών.
Κάποιες εφημερίδες της εποχής γράφουν με ενθουσιασμό, ενώ άλλες το περιγράφουν με τρόμο. Παρά τις μεγάλες προσδοκίες, όμως, έως το 1970 η τεχνολογία μαραζώνει. Η έρευνα της ΤΝ παίρνει άλλη τροπή. Κερδίζει ένας άλλος δρόμος, εκείνος της «συμβολικής ΤΝ», που εκπροσωπείται κυρίως από τον Μάρβιν Μίνσκι, ο οποίος γράφει μαζί με τον Σέιμουρ Πάπερτ ένα βιβλίο-κόλαφο για το «Perceptron».
Κάποιες εφημερίδες της εποχής γράφουν με ενθουσιασμό, ενώ άλλες το περιγράφουν με τρόμο. Παρά τις μεγάλες προσδοκίες, όμως, έως το 1970 η τεχνολογία μαραζώνει. Η έρευνα της ΤΝ παίρνει άλλη τροπή. Κερδίζει ένας άλλος δρόμος, εκείνος της «συμβολικής ΤΝ», που εκπροσωπείται κυρίως από τον Μάρβιν Μίνσκι, ο οποίος γράφει μαζί με τον Σέιμουρ Πάπερτ ένα βιβλίο-κόλαφο για το «Perceptron».
Η συμβολική ΤΝ δεν μαθαίνει μόνη της από τα δεδομένα, όπως τα νευρωνικά δίκτυα, αλλά χρειάζεται συγκεκριμένες εντολές και κανόνες από τους μηχανικούς για να λειτουργήσει. Ονομάζεται συμβολική γιατί οι εντολές της δίνονται μέσω συμβόλων, δηλαδή ψηφίων και γραμμάτων.
Εως το 1980 η συμβολική ΤΝ μεσουρανεί. Ωσπου στα μέσα του 1980 εμφανίζεται ο Τζοφ Χίντον. Την εποχή εκείνη, αν έλεγε κάποιος ότι ήθελε να ασχοληθεί με τα νευρωνικά δίκτυα, του υποδείκνυαν να διαβάσει το βιβλίο του Μίνσκι και του Πάπερτ. «Αυτό που έδιωξε όλους τους άλλους από τον συνδετισμό είναι εκείνο που προσέλκυσε τον Χίντον», γράφει ο Μετζ.
Εως το 1980 η συμβολική ΤΝ μεσουρανεί. Ωσπου στα μέσα του 1980 εμφανίζεται ο Τζοφ Χίντον. Την εποχή εκείνη, αν έλεγε κάποιος ότι ήθελε να ασχοληθεί με τα νευρωνικά δίκτυα, του υποδείκνυαν να διαβάσει το βιβλίο του Μίνσκι και του Πάπερτ. «Αυτό που έδιωξε όλους τους άλλους από τον συνδετισμό είναι εκείνο που προσέλκυσε τον Χίντον», γράφει ο Μετζ.
Ο Τζόφρι Χίντον γεννήθηκε στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο Γουίμπλεντον της Αγγλίας. Ο διακαής του πόθος ήταν να μελετήσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ως ανήσυχο πνεύμα που είναι, βλέπει την ΤΝ ως έναν τρόπο δοκιμής των θεωριών του για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, με σκοπό κάποια στιγμή να καταλάβει τα μυστήριά του.
Οι σπουδές του Χίντον δεν έχουν καμία απολύτως συνοχή. «Χρόνια αργότερα, ένας συνάδελφος σε ένα ακαδημαϊκό συνέδριο τον σύστησε ως εξής: απέτυχε στη φυσική, παράτησε την ψυχολογία και μετά μπήκε σ’ ένα πεδίο που δεν είχε καθόλου κριτήρια: στην τεχνητή νοημοσύνη», αναφέρει ο Μετζ. Ομως ο Χίντον επιμένει παρά την αντιδημοφιλία της ιδέας του. «Οι παλιές ιδέες είναι καινούργιες», συνήθιζε να λέει.
Η ζωή του Χίντον είναι κάθε άλλο παρά εύκολη ή συνηθισμένη. Κατ’ αρχήν, εδώ και δεκαετίες, δεν κάθεται. Αν καθίσει, εξαιτίας ενός τραυματισμού που είχε υποστεί στην εφηβεία του, ρισκάρει την καταστροφή της σπονδυλικής του στήλης. Ετσι, δουλεύει όρθιος, τρώει πλαγιαστά, ταξιδεύει μόνο με τρένο ή λεωφορείο και στα αυτοκίνητα ξαπλώνει.
Η ζωή του Χίντον είναι κάθε άλλο παρά εύκολη ή συνηθισμένη. Κατ’ αρχήν, εδώ και δεκαετίες, δεν κάθεται. Αν καθίσει, εξαιτίας ενός τραυματισμού που είχε υποστεί στην εφηβεία του, ρισκάρει την καταστροφή της σπονδυλικής του στήλης. Ετσι, δουλεύει όρθιος, τρώει πλαγιαστά, ταξιδεύει μόνο με τρένο ή λεωφορείο και στα αυτοκίνητα ξαπλώνει.
Τη δεκαετία του ’90 υιοθέτησαν με τη γυναίκα του δύο παιδιά. Πριν γίνουν αμφότερα έξι ετών, η γυναίκα του πέθανε από καρκίνο της μήτρας, αφού αρνήθηκε συστηματικά να δει γιατρό, εξαιτίας της άκαμπτης πίστης της στην ομοιοπαθητική. Είκοσι πέντε χρόνια μετά έχασε και τη δεύτερη γυναίκα του.
Οταν το 2018 παρέλαβε μαζί με τον συνάδελφό του Γιαν Λεκάν και τον Τζόσουα Μπέντζιο το Βραβείο Τούρινγκ, το «Νομπέλ των προγραμματιστών», της το αφιέρωσε.
«Ο Χίντον διατήρησε όλες αυτές τις προσωπικές πεποιθήσεις –τον αθεϊσμό, τον σοσιαλισμό, τον συνδετισμό– μέσα στις δεκαετίες, ακόμα κι όταν πούλησε την εταιρεία του στην Google για 44 εκατ. δολάρια, αρεσκόταν να αυτοχαρακτηρίζεται “αριστερός του χαβιαριού”. “Αυτός είναι ο σωστός όρος;” ρωτούσε, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ήταν ακριβώς αυτός», γράφει ο Μετζ.
«Ο Χίντον διατήρησε όλες αυτές τις προσωπικές πεποιθήσεις –τον αθεϊσμό, τον σοσιαλισμό, τον συνδετισμό– μέσα στις δεκαετίες, ακόμα κι όταν πούλησε την εταιρεία του στην Google για 44 εκατ. δολάρια, αρεσκόταν να αυτοχαρακτηρίζεται “αριστερός του χαβιαριού”. “Αυτός είναι ο σωστός όρος;” ρωτούσε, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι ήταν ακριβώς αυτός», γράφει ο Μετζ.
Τα Deepfakes
Σήμερα, οι αυτοδίδακτες μηχανές, τα νευρωνικά δίκτυα και η βαθιά μάθηση βρίσκονται παντού. Σε τεχνολογικά εργαστήρια ανά τον κόσμο δίνεται μια επική μάχη για την απόκτηση ταλέντων. Η ΜΜ θριαμβεύει. Βλέπουμε διαρκώς προόδους στον χώρο της υγείας (ο Χίντον είναι εκείνος που έχει πει ότι «αν είσαι ακτινολόγος, καλά θα κάνεις να ανησυχείς πολύ»), της αναγνώρισης προσώπων κι αντικειμένων και στη μετάφραση.
Ταυτόχρονα, όμως, ο Μετζ επισημαίνει τον σοβαρό κίνδυνο των Deepfakes, τα οποία δεν είναι τίποτα άλλο παρά νευρωνικά δίκτυα που μπορούν να βάλουν στο στόμα του οποιουδήποτε το οτιδήποτε.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα βάζει στόχο να ηγηθεί στην ΤΝ έως το 2030 και πληθαίνουν οι συζητήσεις για την ασφάλεια των συστημάτων και την ηθική της ΤΝ. Πολλοί ανησυχούν για την προοπτική μιας υπερνοημοσύνης ή, αλλιώς, μιας τεχνητής γενικής νοημοσύνης.
Εν τω μεταξύ, η Κίνα βάζει στόχο να ηγηθεί στην ΤΝ έως το 2030 και πληθαίνουν οι συζητήσεις για την ασφάλεια των συστημάτων και την ηθική της ΤΝ. Πολλοί ανησυχούν για την προοπτική μιας υπερνοημοσύνης ή, αλλιώς, μιας τεχνητής γενικής νοημοσύνης.
Ο Τζοφ Χίντον, με την αναλυτική ευφυΐα και το αντισυμβατικό πνεύμα που τον διακρίνει, διαλύει αυτούς τους φόβους ως πολύ μακροπρόθεσμους. Πιστεύει ότι δεν έχουμε καν λόγο να φτιάξουμε τεχνητή γενική νοημοσύνη.
Οταν θέλεις να σηκώσεις λεφτά, απλώς πας σ’ ένα ΑΤΜ. «Δεν καταλαβαίνω γιατί ο ρομποτικός σου χειρουργός πρέπει να ξέρει πράγματα και για το μπέιζμπολ», λέει.
kathimerini.gr
kathimerini.gr
-------------------------
To Almopia24.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.
